ارز دیجیتال

ارز دیجیتال یا Cryptocurrency یک پول الکترونیکی است که به منظور بالا بردن امنیت و حذف واسطه ها طراحی شده است. ارزهای دیجیتال، ارزهایی هستند که برای انتقالات اینترنتی از رمزنگاری استفاده می کنند، رمزنگاری های ارزهای دیجیتال قابل هک و پیگیری نیستند. رمزنگاری ابتدا در جنگ جهانی دوم برای انتقال پیام و فرمان های نظامی مورد استفاده قرار گرفت. امروزه رمزنگاری در دنیای دیجیتال، ریاضیات و علوم کامپیوتر برای امنیت ارتباطات، اطلاعات و انتقال پول استفاده می شود. اولین ارز دیجیتال در سال ۲۰۰۹ ایجاد شد و بیت کوین نام دارد که اکنون معروف ترین ارز دیجیتال است. در سال های اخیر ارزهای دیجیتال زیادی معرفی و عرضه شده اند. در حال حاضر حدود ۹۰۰ ارز دیجیتال در بازارهای جهانی وجود دارد.
ارزهای دیجیتال یا رمزنگاری شده پول صد در صد مجازی هستند. برخلاف تقریباً تمامی پول‌های دیگر دنیا ، هیچ حکومتی روی این پول نظارت و کنترل ندارد و کاملاً مجازی است. ارزهای دیجیتال خریداری شده در کامپیوتر شما ذخیره می‌شوند که قابل فروش می باشند و می توان با فروش این ارزهای دیجیتال یورو یا ریال و یا هر ارز دیگری دریافت کرد. پول کامپیوتری ،پول دیجیتال یا پول اینترنتی نام‌های دیگر پول مجازی هستند. ارزهای دیجیتال بزرگترین علاقه‌مندی‌ گیک‌ها و خوره‌های دنیای دیجیتال است. عده‌ای دیگر هم آن را ابزاری برای مبارزه بر ضد نظام سرمایه داری جهانی و بانک‌های بزرگ می‌دانند. شرکت‌ها و افرادی که کارهای تجاری و بازرگانی انجام می‌دهند، اغلب به دنبال راه حل‌هایی برای دریافت پول و سود بیشتر هستند، مشتریان هم در مقابل خدمات مناسب و شیوه‌های پرداختی معقول و مطمئنی را طلب می‌کنند. شاید ایده‌های مختلفی برای جابجا کردن پول و اعتبار به صورت اینترنتی به ذهن شما هم رسیده باشد. بانکداری الکترونیکی و استفاده از روش‌های سنتی تر هم مشکلات و محدودیت‌های فیزیکی و قانونی متعددی دارند؛ بنابراین تلاش‌ها برای آفریدن نوعی پول دیجیتال از همان آغاز کسب و کارهای الکترونیک شکل گرفته بود.
ارزهای دیجیتال چگونه کار می کنند؟
ارزهای دیجیتال با استفاده از فناوری غیرمتمرکز به کاربران امکان پرداخت امن و ذخیره پول را بدون نیاز به ثبت نام یا استفاده از بانک ها و سازمان های واسط را می دهند. اکثر ارزهای دیجیتال روی پایگاه داده توزیع شده ای به نام بلاک چین اجرا شده و بیشتر واحد های اصلی ارز دیجیتال (به جز توکن ها) توسط یک فرآیند به نام استخراج یا ماین تولید می شوند. ارزهای دیجیتال بر بستر شبکه جهانی اینترنت بین اشخاص مبادله می شود و هیچ بانک یا دولتی بر آن نظارت ندارد.
ارزهای دیجیتال مشهور
• بیت کوین: بیت کوین اولین و مشهورترین ترین ارز دیجیتال است که توسط فردی (یا افرادی) ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۹ عرضه شد. ارزش کل بازار بیت کوین در حال حاضر بیش از ۷۰ میلیارد دلار است.
• اتریوم: در سال ۲۰۱۵ توسعه یافته است، اتریوم بلاک چین مخصوص خود را دارد به همین دلیل به آن بلاک چین دوم نیز گفته می شود. اتریوم فقط یک روش پرداخت نیست، روی بلاک چین اتریوم، قرارداد های هوشمند غیرمتمرکز اجرا می شود. بیش از ۹۰ درصد توکن های موجود روی پلتفرم اتریوم فعالیت می کنند.
• ریپل: ریپل یکی دیگر از پلتفرم های غیرمتمرکز مشهور است که در سال ۲۰۱۲ با هدف ایجاد ظرفیت تراکنش های بالا عرضه شد.
• لایت کوین: این ارز با تغییراتی در بیت کوین مانند انجام سریع تر تراکنش ها و استخراج راحت تر، در سال ۲۰۱۳ عرضه شد.

بیت‌کوین چیست؟
بیت کوین یک شبکه توافقی است که یک سیستم پرداخت جدید و یک نوع پول کاملاً دیجیتال را بوجود آورده است که توسط کاربرانش، بدون هیچگونه اختیار مرکزی و یا واسطه ای، کار می کند. از نقطه نظر یک کاربر، بیت کوین بسیار شبیه پول نقد اینترنتی است. بیت کوین اولین پیاده سازی یک مفهوم به نام “ارز سری” است که اولین بار در سال ۱۹۹۸ توسط وِی دای توصیف شده بود و بیان میکرد که این مفهوم، نوع جدیدی از پول است که برای کنترل تولید و تراکنشهای روی آن، بجای یک مرجع مرکزی، از رمزنگاری استفاده شده است. امروزه هویت مخترع بیت کوین به خودی خود احتمالاً مانند هویت شخصی است که کاغذ را اختراع کرده بود.
شبکه بیت کوین مالکی ندارد و این کاربران بیت کوین در سراسر دنیا هستند که آنرا کنترل می کنند. توسعه دهندگان بیت کوین اگرچه نرم افزار آن را بهبود می بخشند ولی نمی توانند تغییری را بر پروتکل بیت کوین اعمال کنند، چرا که هر کاربری آزاد است که نرم افزار خود و نسخه مورد پسند خود را استفاده کند.
از دید کاربر، بیت کوین چیزی بیش از یک اپلیکیشن روی گوشی تلفن همراه و یا یک برنامه کامپیوتری که یک کیف پول بیت کوینی شخصی برایش تهیه کرده و به کاربر اجازه می دهد تا با آن به ارسال یا دریافت بیت کوئینها بپردازد، نیست. برای بیشتر کاربران، روش کار بیت کوین در همین حد است. در پشت این پرده، شبکه بیت کوین یک دفتر کل عمومی به نام “زنجیره بلاک” را به اشتراک گذاشته است. این دفتر کل دارای کل تراکنش هایی است که تا کنون پردازش شده است و به کامپیوتر کاربر اجازه می دهد تا صحت هر تراکنش را آزمایش کند.
اعتبار هر تراکنش به وسیله امضای دیجیتالی مربوط به آدرس های ارسال، محافظت می شود و به همه کاربران اجازه میدهد تا بر ارسال بیت کوین ها از آدرسهای بیت کوینی خود، کنترل کامل داشته باشند.
مزایای بیت کوین عبارت اند از آزادی پرداخت وجه، کارمزد های بسیار اندک، ریسک کمتر برای سوداگران، امنیت و کنترل، شفافیت و بی طرف بودن.
معایب بیت کوین عبارت اند از میزان پذیرش (عدم آگاهی به دلیل جدید بودن)، ناپایداری و در حال توسعه بودن.

ویژگی های استفاده از ارز دیجیتال
عدم امکان تقلب
ارز های رمزگذاری شده که در اختیار مردم قرار گرفته اند دیجیتال هستند و نمی توان آن ها را جعل کرد یا مثلا مانند استفاده از کردیت کارت ها امکان بازگشت دادن وجه پرداخت شده توسط پرداخت کننده وجود دارد، در استفاده از ارز های دیجیتالی چنین کاری ممکن نیست.
انجام سریع نقل و انتقالات
خرید واسطه هایی را به همراه دارد، برای مثال تاخیر در انجام و هزینه های مربوط به پرداخت به اشخاص. با استفاده از ارز های دیجیتال این واسطه ها حذف می شوند، همچنین هزینه هایی که شخص انجام دهنده تراکنش باید پرداخت کند نیز از بین می رود.
هزینه های کم تر برای انجام تراکنش
معمولا در استفاده از ارز های دیجیتال هزینه ای برای انجام تراکنش از کاربر دریافت نمی شود به دلیل اینکه ماینر ها یا استخراج کنندگان توسط شبکه پاداش خود را دریافت می کنند. اگر چه در استفاده از ارز دیجیتالی مانند بیت کوین هزینه ای برای انجام تراکنش دریافت نمی شود ولی بسیار معتقد هستند که در نهایت کاربرانی که از بیت کوین استفاده می کنند می بایست از اشخاص و سرویس های سومی مانند Coinbase برای ساخت و نگهداری از کیف پول بیت کوین استفاده کنند که شامل هزینه برای آن ها می شود. سرویس هایی مانند Coinbase کاری را انجام می دهند که PayPal برای پول و کردیت کارت شما انجام می دهد؛ یعنی ارائه سیستم تبدیل ارز آنلاین برای بیت کوین که این خدمات شامل هزینه برای کاربر می شود.
عدم امکان سرقت هویت
زمانی که شما مشخصات کارت اعتباری خود را به یک دریافت کننده می دهید، در واقع به آن دریافت کننده دسترسی مستقیمی به کارت اعتباری خود و سرمایه خود می دهید. کردیت کارت ها بر پایه ساز و کار “کشیدن” کار می کنند به این معنا که یک فروشگاه پرداختی را انجام می دهد و مقدار مورد نیازش برای انجام تراکنش را از حساب شما کسر می کند. ارز رمزگذاری شده از ساز و کار “فرستادن” استفاده می کند که این امکان را به صاحب حساب می دهد تا دقیقا همان میزان که می خواهد برای شخص دریافت کننده بدون نیاز به دادن اطلاعات دیگری پول ارسال کند.
قابل دسترس
حدودا ۲.۲ میلیارد نفر به اینترنت یا تلفن های موبایل دسترسی دارند که در حال حاضر به صرافی های سنتی برای تبدیل ارز دسترسی ندارند؛ این افراد نمونه هایی هستند که به شدت به بازار ارز دیجیتال نیازمند خواهند بود.
سیستم M-PESA کنیا، یک سیستم انتقال پول بر پایه تلفن همراه است و سیستم مدیریت مالی به تازگی یک دستگاه بیت کوین را منتشر کرد که حالا یک سوم مردمان کنیا یک کیف پول بیت کوین دارند.
نامتمرکز بودن
کامپیوتر های شبکه جهانی از فناوری بلاک چین استفاده می کنند تا به صورت اشتراکی به مدیریت پایگاه داده ای از رکورد های مربوط به تراکنش های بیت کوین دست پیدا کنند. همین یعنی نامتمرکز بودن، بیت کوین که یک ارز دیجیتال است توسط شبکه اش مدیریت می شود و هیچ تایید کننده مرکزی در راس وجود ندارد تا تایید کند که توسط شما تراکنشی انجام شده است.
نامتمرکز بودن یعنی این که شبکه بر پایه ارتباط یک کاربر با یک کاربر دیگر است (نقطه به نقطه).

شناخته شده در سطح جهانی
از آنجایی که ارز های رمزگذاری شده تحت تاثیر نرخ تبدیل، نرخ های سود و هزینه های مربوط به تراکنش ها یا هر هزینه هایی که وابسته به کشور باید پرداخت شود، قرار نمی گیرد، در این صورت می تواند به صورت جهانی مورد استفاده قرار گیرد. همین موضوع می تواند باعث صرفه جویی در وقت و هزینه در انتقال پول بین کشور های مختلف شود. ارز های رمزگذاری شده در سطح جهانی کار می کنند و همین موضوع انجام تراکنش ها را ساده می کند.

عدم امکان تصرف آن
PayPal که یک سیستم پرداخت جهانی است را در نظر بگیرید. اگر این کمپانی بنا به دلایلی تشخیص دهد که حساب بانکی شما مورد سو استفاده قرار گرفته است، این قدرت را دارد که بدون اطلاع به شما آن را مسدود کند و دارایی های شما را نیز از دسترس خارج کند.
در چنین شرایطی این شما هستید که باید به دنبال این جریان باشید و پیگیری کنید تا بتوانید در نهایت به دارایی هایی که دسترسی پیدا کنید.
در استفاده از ارز های رمزگذاری شده شما یک کلید خصوصی و یک کلید عمومی دارید که آدرس ارز رمز گذاری شده شماست. هیچ کس نمی تواند دارایی شما را از دسترس شما خارج کند مگر این که خودتان آن را از دست بدهید یا کیف پول تحت وب شما آن را از دست بدهد.
به هر حال ارز های دیجیتال هنوز راه درازی را پیش رو دارند تا بتوانند جایگاه امن ، محکم و گسترده ای پیدا کنند و جایگزین کارت های اعتباری و ارز های سنتی کشور ها شوند.
واقعیت این است که بسیاری از مردم هنوز درباره ارز های دیجیتال بی اطلاع هستند. کاربران باید آموزش ببینند و تا بتوانند از ارز های دیجیتال در زندگی خود استفاده کنند. همچنین کسب و کار های مختلف هم می بایست روند استفاده از ارز های دیجیتال را برای مشتریان خود ساده تر کنند.

معایب استفاده از ارز دیجیتال
سردرگمی در استفاده از آن در سال ۲۰۱۴ یک صرافی بیت کوین به نام Mt. Gox ورشکسته شد و در حدود نیم میلیارد دلار بیت کوین را با خود برد. مشتریان به چشم خود دیدند که بخش بزرگی از درآمد آن ها یک شبه ناپدید شد و تا به امروز راز افت آن هنوز مشخص نشده است. در چنین حالتی دخالت پلیس غیر قابل اجتناب شد و Mark Karpeles مدیر عامل این صرافی مدتی را در زندان سپری کرد اگر چه بعد از مدتی آزاد شد.
موقعیت هایی مانند این کم پیش نیامده اند و برخی از صرافی ها نیز مورد حملات هک و نفوذ قرار گرفته اند و از چنین اتفاقی ضرر هایی را متحمل شده اند. بیت کوین و ارز های مجازی پول واقعی نیستند و مانند بانک های سنتی هیچ مرجعی برای بیمه کردن سرمایه شما در این زمینه وجود ندارد؛ بنابراین بازگرداندن پول به سرقت رفته کار بسیار سخت و در بسیاری از مواقع غیر ممکن است.

ارزی نه چندان ناشناس
بسیاری می گویند که بیت کوین ارزی است که در استفاده از آن ناشناس می مانید. مشکل این جاست که بیت کوین به اندازه ای که گفته می شود واقعا ناشناس نیست. درست است که در فناوری بلاک چین رکورد های مربوط به تراکنش های شما بدون نامی از شماست این به آن معنا نیست که نمی توان رد تراکنش ها را دنبال کرد.
در سال ۲۰۱۵ شخصی به نام Ross Ulbricht برای راه اندازی بازار سیاه آنلاینی به نام Silk Road حکم حبس ابد گرفت. مشتریان در این بازار سیاه می توانستند هر نوع کالای غیر قانونی از مواد مخدر گرفته تا سلاح گرم و سرد را از طریق ارز هایی مانند بیت کوین خرید و فروش کنند. در سال ۲۰۱۳ شخص راه انداز این بازار سیاه که برای مدت ها مورد پیگیری قرار گرفته بود توسط FBI دستگیر شد.

ممکن است موقتی باشد
یکی از مشکلات که برخی به ارز های دیجیتالی مانند بیت کوین این است که این ارز می تواند فقط برای یک دوره باقی بماند و احتمالا پس از گذشت مدتی کم کم از میان می رود و افرادی که روی این ارز سرمایه گذاری کرده اند دچار ضرر می شوند.
البته باید این موضوع را هم در نظر بگیریم که در حال حاضر بسیاری از شرکت ها این امکان را می دهند تا شما از طریق بیت کوین بتوانید هزینه های خود را پرداخت کنید و حتی برخی دیگر امکان خرید کالا از این طریق را می دهند.

ریسک های موجود در استفاده از ارز دیجیتال
در حال حاضر ارز های دیجیتال توسط بانک ها پذیرفته نمی شوند و در نتیجه این نوع از ارز توسط افراد و سازمان ها هم مورد استقبال قرار نمی گیرد. همچنین ریسک هایی در استفاده از ارز دیجیتال مانند امنیت، نوسان قیمت ارز دیجیتال و شناسایی ذینفع پرداخت، وجود دارد. در بخش های خاصی نیز دلیل استفاده نکردن از ارز دیجیتال عدم امکان شناسایی شخص پرداخت کننده است که در این صورت نمی توان سرویس دهی را بر اساس پرداخت شخصی ناشناس انجام داد.

چرا ارزهای دیجیتال محبوب هستند؟
ارزهای دیجیتال به منظور امنیت و ناشناس بودن ساخته شده اند. تقلب درتراکنش های ارزهای دیجیتال وجود ندارد. کسی مالک آن ها نیست و کسی نمی تواند آن ها را متوقف یا هک کند. آن ها غیرمتمرکز هستند و واسطه ها را حذف می کنند. استفاده از ارزهای دیجیتال نیاز به ثبت نام یا مدارک ندارد. فرایند استخراج برای همه مقدور است و همه می توانند با سخت افزار های مناسب از آن کسب درآمد کنند.
پول مجازی چیست؟
پول مجازی به هر پولی گفته می شود که بتوان آن را از طریق اینترنت انتقال داد. پی پال، وبمانی و بیت کوین نمونه هایی از پول مجازی هستند.
به عبارت دیگر بیت کوین به عنوان یک ارز دیجیتال خود زیر مجموعه پول های مجازی است. پول های مجازی به دو دسته متمرکز و غیرمتمرکز تبدیل می شوند. پول های مجازی غیرمتمرکز اصطلاح ارزهای رمزپایه یا ارزهای دیجیتال (Cryptocurrency) نامیده می شود. پول های مجازی متمرکز زیر نظر یک شرکت یا موسسه واسطه ای خاص فعالیت می کنند. مثلا پی پال یک پول مجازی متمرکز است.
تفاوت ارزهای مجازی متمرکز و غیرمتمرکز
در حوزه پول های مجازی غیرمتمرکز تراکنش ها توسط پایگاه داده توزیع شده به اسم بلاک چین، انجام می شوند و شرکت خاصی مالک آن ها نیست. کاربران بدون نیاز به ثبت نام می توانند با نصب کیف پول ارز مورد نظر در کامپیوتر یا موبایل خود تراکنش های خود را بدون واسطه و به صورت همتا به همتا انجام دهند. این ارزها پشتوانه ارزهای دیگر را ندارند و به صورت کاملا یکتا فعالیت می کنند. مثلا بیت کوین یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که بدون واسطه فعالیت می کند و واحد های آن به صورت غیرمتمرکز استخراج و توزیع می شوند و قیمت آن متغیر خواهد بود.

در پول های مجازی متمرکز، ارز توسط ارزهای سنتی پشتیبانی می شود. مثلا پشتوانه پی پال دلار است. به نوعی نمی توان گفت که پی پال یک ارز است. مثلا شما با شارژ کردن ۱۰۰۰ دلار ، ۱۰۰۰ واحد پی پال دریافت خواهید کرد و زمان فروش آن باز هم به اندازه ۱۰۰۰ دلار پول دریافت خواهید کرد. ارز های متمرکز توسط شرکتی خاص ارائه می شود و به عبارت دیگر کیف پول آن فقط روی یک یا چند سایت مخصوص قابل دسترسی است. همچنین برای استفاده از آن ها نیاز به ثبت نام دارید.
ارز دیجیتال در صرافی ها
با وجود هشدار بانک مرکزی و اعلام ممنوعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال در صرافی های مجاز سراسر کشور، این نوع ارز در بازار ایران دست به دست می شود و به صورت خزنده در حال جذب منایع مردم است. “حمید مجتهدی” رییس کانون صرافان ایرانیان، در این باره می گوید: طبق دستورالعمل مربوط به صرافی‌ ها، صرافان مجاز به معامله ارزهای مجازی نیستند و بیت کوین و ارزهای مجازی در صرافی‌ ها معامله نمی‌ شود. صرافان قدیمی و با تجربه به دلیل جدید بودن این عرصه، از ورود به آن هراس دارند اما صرافان جوان تر تمایل خود را از ورود به این عرصه پنهان نمی کنند؛ هرچند در گفت و گو با مراجعه کنندگان اعلام می کنند هنوز اجازه فعالیت رسمی در حوزه ارز دیجیتال را ندارند و منتظر نظر بانک مرکزی هستند.
اینجاست که اعتماد دوسویه نقش اصلی را بازی می کند و معاملات به صورت زیرپوستی در حال انجام است؛ وجود صرافی های غیرمجاز در نظام پولی کشور نیز راه را برای انجام این معاملات خارج از نظارت بانک مرکزی فراهم می کند.
نتیجه گیری
از آنجا که حساب ها شفاف و تراکنش ها قابل مشاهده و تایید دیگران است، امکان تقلب ندارد اما معامله گران ارز دیجیتال ناشناس باقی می مانند و همین مزیت سبب شده است بسیاری از دولت ها درصدد ممنوعیت آن برآیند. به همان میزانی که محرمانگی در فرآیند طراحی برنامه ارزهای دیجیتال رعایت شده، استفاده از آن نیز بسیار آسان و کاربردی است؛.کاربران فقط باید یک نرم افزار را در رایانه خود نصب و یک حساب کاربری یا به اصلاح «کیف پول» ایجاد کنند، حال می توان با پرداخت پول از طریق صرافی ها، شرکت ها یا اشخاص به صورت اینترنتی خرید و فروش کرد. هرچند تاکنون هیچ دولتی به طور رسمی ارزهای دیجیتال را به عنوان یک واحد پول نپذیرفته اند اما برخی آن را به عنوان کالا قبول دارند که این پذیرش سطحی، چیزی از نگرانی بانک های مرکزی برای از دست رفتن سلطه آنها به عنوان ناشران پول کم نمی کند. در حالی که برخی از فروشندگان ارزهای دیجیتال، مدعی هستند از بانک مرکزی ایران مجوز اخذ نموده اند، بانک مرکزی رسما هرگونه ارائه مجوز به صرافی‌ها و فروشندگان ارزهای دیجیتال را تکذیب کرده است.