شهر هوشمند چشم اندازی از توسعه شهری است که فناوری اطلاعات و ارتباطات را در غالب راهکارهای اینترنت اشیاء (Internet of Things) یکپارچه کرده تا روشی امن به منظور مدیریت دارایی های شهری ارائه دهد. برخی از دارایی های شهری شامل سیستم های اطلاعات ادارات ، مدارس، کتابخانه ها، سیستم های حمل و نقل، بیمارستان ها، نیروگاه ها، شبکه های توزیع آب و مدیریت فاضلاب، رویه های اعمال قانون و دیگر خدمات اجتماعی می شود .شهر هوشمند از لحاظ انسانی به مفاهیمی چون: “شهر خلاقیت محور”، “شهر آموزش محور”، “شهر انسانیت محور”، و “شهر دانش محور” پیوند نزدیکی دارد.
شهر هوشمند Smart City)) بر اساس آخرین نظریه های تکامل یافته مدیریت شهری بر پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات ، داری معیار های ذیل است :
۱- حکمروایی هوشمند (Smart Governance)
۲- شهروند هوشمند (Smart Citizen)
۳- محیط زندگی هوشمند (Smart Environment)
۴- محل زندگی هوشمند (Smart Home)
۵- اقتصاد هوشمند (Smart Economy)
۶- حمل و نقل هوشمند (Smart Mobility)
۷- انرژی هوشمند (Smart Energy)
هدف از ایجاد یک شهر هوشمند افزایش کیفیت زندگی با استفاده از اطلاعات و فناوری شهری به منظور بهبود کارایی خدمات ارائه شده توسط دولت و برآوردن نیازهای شهروندان است. فاوا (فناوری اطلاعات و ارتباطات) به مقامات شهرها امکان تعامل مستقیم با جامعه و زیرساخت شهر و نظارت بر آنچه در شهر به وقوع می پیوندد، توسعه شهر و زندگی بهتر شهری را می دهد. از طریق استفاده از حسگرهای(Sensors) بکارگرفته شده در سیستم های نظارت لحظه ای، داده ها از شهروندان و دستگاه ها جمع آوری و سپس پردازش و تحلیل می گردد. فاوا به منظور ارتقا کیفیت، عملکرد و تعامل خدمات شهری، کاهش هزینه ها، مصرف منابع و بهبود تعاملات بین شهروندان و دولت مورد استفاده قرار می گیرد.
مهمترین پیشرفت های فناورانه، اقتصادی و محیط زیستی که عامل ایجاد علاقه به مفهوم شهرهای هوشمند بوده اند شامل تغییرات آب و هوایی، بازسازی اقتصادی، حرکت به سمت خرده فروشی های آنلاین و سرگرمی های آنلاین ، رشد جمعیت شهری و فشارهایی که دولت ها از لحاظ بودجه عمومی دارند، می شوند. اتحادیه اروپا در سالهای اخیر تلاش های بسیاری برای توسعه استراتژی رشد شهری هوشمند برای کلان شهرهای خود انجام داده است. نمونه هایی از فناوری ها و برنامه های شهرهای هوشمند درشهرهای میلتون کینز (Milton Keynes)، ساوتمپتون (Southampton) ، آمستردام، بارسلونا، مادرید و استکهلم تاکنون پیاده سازی شده است. در چین شرکت زد تی ایی(ZTE) در بیش از ۱۵۰ شهر راهکارهای هوشمندسازی را پیاده کرده است. مهمترین مصداق شهر هوشمند، سیستم روشنایی شهری است که در تمام شهر موجود بوده و قابلیت کنترل توسط چندین سیستم را دارا است.
عوامل تشکیل دهنده مفهوم و تعریف شهر هوشمند:
• بکارگیری دامنه گسترده ای از فناوری های الکترونیک و دیجیتال در بین جوامع و شهرها
• استفاده از فاوا به منظور تغییر محیط زندگی و کار در منطقه
• بکارگیری فناوری های الکترونیک در سیستم های دولتی
• تعیین قلمرو فعالیت هایی که فاوا و مردم را در کنار هم قرار می دهد تا نوآوری و دانشی که ارائه می دهند را بهبود بخشد.
شهر هوشمند شهری است که از فاوا به منظور برآوردن نیازهای بازار(نیازهای شهروندان) استفاده می کند به گونه ای که دخالت اعضای این جامعه در فرایند آن ضروری است. شهر هوشمند شهری است که نه تنها فناوری فاوا را در حوزه های خاصی بکار می گیرد بلکه از این فناوری به گونه ای بهره می گیرد که بر جامعه تاثیر مثبت داشته باشد.
نام های دیگر شهر هوشمند :
شهر دیجیتال
شهر مجازی
شهر اطلاعات و ارتباطات
شهر دانش محور
شهر متصل
شهر در دسترس در هر زمان و هر مکان
مولفه های اصلی زندگی هوشمند:
مدیریت هوشمند شهری (Smart Governance)
انرژی هوشمند (Energy Smart)
ساختمان هوشمند (Smart Building)
حمل و نقل هوشمند ((Smart Mobility
زیرساخت هوشمند (Infrastructure Smart)
تکنولوژی هوشمند (Smart Technology)
سلامت و مراقبت‌های بهداشتی هوشمند (Smart Healthcare)
شهروند هوشمند ((Smart Citizen
برای دستیابی به “شهر هوشمند” بر اساس استانداردهای روز تکنولوژی ، علاوه بر معماران و شهرسازان ، به متخصصان حوزه فناوری اطلاعات برای تلفیق دانش مدیریت شهری و دانش فناوری اطلاعات نیاز است. این امر شهری به‌روز با تکنولوژی نوین را ایجاد میکند.