به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان منطقه آزاد اروند، در این نشست پژوهشگران و متخصصان برجسته حوزه تاریخ و باستان‌شناسی با ارائه دیدگاه‌ها و نتایج تحقیقات خود، به تبیین جایگاه تاریخی و تمدنی منطقه اروند پرداختند.
اروند؛ حلقه گمشده باستان‌شناسی خوزستان
در ابتدای نشست، سعید پیرمند، باستان‌شناس و پژوهشگر سازمان منطقه آزاد اروند، با اشاره به ظرفیت‌های تاریخی منطقه گفت:
منطقه آزاد اروند حلقه‌ی گمشده‌ی باستان‌شناسی خوزستان است؛ چرا که به‌واسطه موقعیت جغرافیایی خاص خود در مجاورت رودخانه‌های کارون، اروند و بهمنشیر، تداوم استقرارهای فرهنگی در ادوار مختلف تاریخی در این منطقه مشهود است.
وی افزود: آثار متنوعی از جمله سفالینه‌ها و بقایای معماری در محوطه‌های تاریخی عبادان، جرف و محرزی خرمشهر نشان از رونق شهرسازی و فعالیت‌های تجاری و صنعتی در دوره‌های اسلامی دارد.
ضرورت حفظ میراث فرهنگی و جلوگیری از تخریب بافت‌های تاریخی
در ادامه، محمدمهدی کلانتری، مدیر گروه میراث‌فرهنگی انجمن ایران‌شناسی ایران، با تأکید بر اهمیت صیانت از میراث فرهنگی گفت:
میراث فرهنگی و محیط‌زیست دو مقوله‌ی غیرقابل بازگشت‌اند که در قرن اخیر به‌نام توسعه، آسیب‌های جبران‌ناپذیری دیده‌اند.
وی با اشاره به ظرفیت مغفول منطقه آزاد اروند افزود: در حالی که شهرهایی چون شوش و شوشتر مورد توجه جامعه علمی قرار گرفته‌اند، منطقه اروند هنوز آن‌گونه که باید کاوش و معرفی نشده است.
محوطه محرزه؛ گره‌گاه تاریخی تجارت خلیج فارس
دکتر بحرانی‌پور با ارائه‌ی پژوهشی تفصیلی درباره‌ی محوطه‌ی تاریخی محرزه در خرمشهر، این منطقه را یکی از مهم‌ترین کانون‌های تجاری قرون میانه دانست و گفت:
در قرن هفتم هجری، محرزه به‌عنوان مرکز تجاری ملوک کیش، نقشی کلیدی در تبادلات بازرگانی بین هند، خلیج فارس و بین‌النهرین داشته است.
وی به شواهد باستان‌شناسی بندر حریره و ارتباط آن با مبادلات خرما و کالاهای صادراتی از آبادان و بصره اشاره کرد و افزود: این مسیرها نشان‌دهنده‌ی پیوستگی اقتصادی اروند با شبکه‌ی تجارت جهانی در قرون میانه است.
روابط تاریخی عمان و اروند رود در گذر زمان
دکتر بهادر قیم با محوریت «روابط و حضور تاریخی عمان در منطقه اروند رود» اظهار داشت:
روابط تجاری عمان با رأس خلیج فارس به هزاره سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد، و منطقه اروند رود از دیرباز یکی از مراکز مهم تعاملات اقتصادی با عمان بوده است.
وی با اشاره به حضور نظامی عمانیان در دوره‌های مختلف تاریخی، به‌ویژه در قرن سوم و دوازدهم هجری، خاطرنشان کرد: این تحرکات نشان‌دهنده‌ی اهمیت استراتژیک اروند در معادلات اقتصادی و نظامی خلیج فارس است.
سیاست توسعه‌طلبی عثمانی و جایگاه راهبردی خرمشهر
در بخش دیگری از نشست، دکتر علی قاسمی با تحلیل اسناد تاریخی دوره قاجار، به اقدامات توسعه‌طلبانه دولت عثمانی در جنوب‌غرب خوزستان پرداخت و گفت:
موقعیت سوق‌الجیشی خرمشهر و آبادان، حساسیت سیاسی و نظامی بالایی برای دولت عثمانی ایجاد کرده بود و موجب چندین اقدام اشغالگرانه در مرزهای اروند شد.
وی افزود: با این حال، سیاست‌ورزی هوشمندانه دیپلمات‌های ایرانی مانع تحقق اهداف تمامیت‌خواهانه عثمانی شد.
نقش اقتصادی دولت مشعشعی در اروند
پروفسور مشعل مفرح ظاهر، ایران‌شناس و استاد دانشگاه بصره، در سخنرانی خود بر اهمیت اقتصادی اروند در دوران دولت مشعشعی تأکید کرد و گفت:
خرما، یکی از مهم‌ترین صادرات این منطقه بوده که از طریق راه‌های آبی و خشکی به بصره، عمان و هند صادر می‌شد.
او افزود: تجارت پررونق خرما و کالاهای دیگر، از عوامل شکوفایی اقتصاد جنوب ایران در دوره مشعشعی بود.
ایذه؛ پل ارتباطی خوزستان با اروند رود
در ادامه، احسان آزادی در سخنرانی خود به نقش تاریخی شهر ایذه در شبکه راه‌های تجاری اشاره کرد و گفت:
ایذه در دوره اتابکان لر بزرگ، مرکز ارتباطی خوزستان با فلات مرکزی ایران و در نهایت با خلیج فارس و بین‌النهرین از مسیر اروند رود بوده است.
وی افزود: احیای راه‌های باستانی و تجاری این منطقه می‌تواند الگوی مناسبی برای توسعه فرهنگی و گردشگری امروز باشد.
بررسی جایگاه خرمشهر و آبادان در تاریخ مدرن
در پایان، دکتر کریم حمید عباس از دانشگاه بصره، با محوریت «اهمیت اقتصادی شهرهای خرمشهر و آبادان در تاریخ مدرن ایران» گفت:
این دو شهر به‌واسطه موقعیت استراتژیک خود، همواره محور رقابت‌های استعماری بوده‌اند؛ به‌ویژه در دوره قاجار که بریتانیا و روسیه برای تسلط بر مسیر کشتیرانی کارون تلاش کردند.
وی افزود: شناخت این پیشینه، می‌تواند مسیر آینده توسعه پایدار منطقه را روشن‌تر کند.
در جمع‌بندی این نشست، بر لزوم تشکیل کارگروه مشترک علمی و پژوهشی میان دانشگاه‌های ایران و عراق برای ادامه کاوش‌ها و مستندسازی آثار تاریخی منطقه آزاد اروند تأکید شد.
همچنین، معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد اروند اعلام کرد: نتایج این نشست به‌عنوان پایه‌ای برای تدوین اطلس میراث‌فرهنگی اروند و برنامه‌ریزی گردشگری علمی و تاریخی منطقه مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
-
-
-
-
