سکویی برای توانمندی دانایان

گزارشی از نخستین دوره توانمندسازی مدیران و معلمان مدارس ابتدایی خرمشهر/مهرماه ۱۴۰۴

وقتی جای معلم و دانش‌آموز عوض می‌شود و آدم‌بزرگ‌ها بر نیمکت‌های کوچک کودکان می‌نشینند، بی‌شک معادله‌های جاری جهان تغییر می‌کند. این بار، منطقه آزاد اروند با مدد اساتید ملی، میزبان دنیای رنگی کوچک‌ترها شد؛ برای خلق آینده‌ای روشن و بزرگ.

بازگشت دوباره به نیمکت‌ها

در دومین روز از بازگشایی مدارس، درهای دبستان «شاهد فتح خرمشهر» این‌بار نه به روی دانش‌آموزان تازه، بلکه به روی دانش‌آموزان دیروز گشوده شد؛ کسانی که سال‌هاست در همان حوالی هستند اما از پشت نیمکت‌ها کمی فاصله گرفته‌اند. امروز، آنان بار دیگر روی نیمکت‌های کوچک نشستند تا با هم راه و رسم مکتب درس و مدرسه را از نو مرور کنند.

در هوای بهاریِ خزان خوزستان، حدود ۳۰۰ نفر از معلمان و مدیران خرمشهری گرد هم آمدند تا در دوره توانمندسازی معلمان و مدیران شرکت کنند. دوره‌ای که به همت آموزش و پرورش، با حمایت سازمان منطقه آزاد اروند و مشارکت «آکادمی رهیار تهران» و گروه بین‌المللی خیرین «صالحین شریف» برگزار شد؛ اجتماعی با چشم‌انداز بلندِ آبادانی و آگاهی.

الفبای آموزش تأثیرگذار

در ورودی دبستان، قاب عکس‌هایی دیده می‌شد از کسانی که نه تنها نام این مدرسه، که حتی شهر و کشور، آبرو و امنیت خود را مدیون آنان است. در محوطه، خودروها ردیف پارک شده بودند، اما فضای درون مدرسه در سکوتی خاص فرو رفته بود. در دو سوی راهروی سمت چپ مدرسه، ردیف کلاس‌هایی قرار داشت که نوشته‌های روی در آن‌ها با تابلوهای نصب‌شده بر دیوار مطابقت نداشت.

مثلاً کلاسی با عنوان «پایه چهارم» میزبان آموزگاران پایه دوم شده بود و همین ماجرا تا انتهای راهرو ادامه داشت. داخل کلاس‌ها اما دنیایی دیگر جریان داشت؛ دنیایی به وسعت دانایی. روی میز مدرسان، از مهره‌های رنگی تا کتاب‌هایی با جلدهای رنگارنگ به چشم می‌خورد. تفاوتی نمی‌کرد در طبقه پایین و میان آموزگاران باشی یا در طبقه بالا و میان مدیران؛ همه موظف بودند کودکی بازیگوش باشند، با حواسی نه‌چندان جمع، اما با دنیایی از استعداد و کوهی از احساس که نباید نادیده گرفته می‌شد.

مدیری آرام و قدم‌به‌قدم از پله‌ها پایین می‌آمد. وقت، وقت استراحت کوتاه بود. سخنان حسن غلامی، مدیر دبستان امام سجاد(ع) خرمشهر، بوی تجربه می‌داد و وسعت نگاهش فراتر از مرزبندی‌های معمول آموزشی بود. او فلسفه این دوره را آموزش «انتخاب» دانست و گفت: «برگزاری چنین دوره‌ای ضرورتی انکارناپذیر است؛ زیرا در آن چگونگی انتخاب کردن آموخته می‌شود.

انتخابی که در زندگی فردی، در خانواده، در مدرسه و در اجتماع بزرگ‌تر لازم است. پیش از هر انتخاب باید به محیط پیرامون و جزئیات توجه کرد؛ موضوعی که در همان نخستین جلسه به آن پرداخته شد.» سحر عساکره، آموزگار جوان و پرانرژی پایه دوم، نیز از تجربه خود گفت: «این اولین کارگاه آموزشی من نبود، اما تفاوتش با دوره‌های قبلی در پویایی و مشارکت بیشتر بود.

این‌بار بحث‌ها همچنان درباره فارسی، علوم و ریاضی بود، اما با شیوه‌ای زنده‌تر و کاربردی‌تر.» فاطمه دزفولیان، از مدیران حاضر در دوره، نیز معتقد است: «مطالب ارائه‌شده لازمه مدیریت آموزشی است. ما مدیران گاه از فضای کلاس فاصله گرفته‌ایم و بیشتر درگیر کارهای اجرایی بودیم. این دوره فرصتی بود برای بازگشت به محیط کلاس و ارتباط با دانش‌آموز. از این آموزش‌های کاربردی بهره‌های فراوان خواهیم برد.» او ابراز امیدواری کرد که این آموخته‌ها به ارتقای عملکرد در محیط کار و افزایش اثربخشی برای دانش‌آموزان و معلمان منجر شود.

آموزش با راهبری فطری

این دوره با محورهایی همچون ارتقای کیفیت آموزش، مدیریت راهبرانه و ایجاد کارگاه‌های علمی در مدارس برگزار شد. هدف اصلی آن، تقویت دانش، مهارت و نگرش معلمان و کسب شایستگی در تعلیم و تربیت نسل آینده در ابعاد اعتقادی، اخلاقی، جسمی، اجتماعی، اقتصادی، هنری و علمی بود.

آموزش روش‌های نوین تدریس در دروس ریاضی، علوم و فارسی نیز با رویکرد روان‌شناسی مثبت‌گرا پیش‌بینی شده بود. از نکات برجسته دوره «توانا»، افزودن سرفصلی با عنوان «تعلیم و تربیت با رویکرد فطرت‌گرایی» بود؛ محوری که ویژگی‌های دانش‌آموز، معلم، فرآیند یاددهی و یادگیری و حتی ارزشیابی را بر اساس مبانی فطرت‌گرایی توحیدی بازتعریف می‌کرد. مدیران مدارس ابتدایی در این دوره اصول نظارت بر عملکرد معلمان، شیوه‌های توانمندسازی، سبک‌های مدیریتی و ویژگی‌های مدیریت راهبرانه را فراگرفتند و با نقش‌های نوین مدیر مدرسه در آموزش مدرن آشنا شدند.

ساناز کیا، دکتری مدیریت آموزشی و یکی از مدرسان این دوره، پیش‌تر نیز برای آموزش مبانی تربیتی با آکادمی رهیار رهسپار مناطق محروم شده بود. او می‌گوید: «ره‌آورد این سفرها برای من این بود که دریابم امروز کیفی‌سازی آموزش از بازسازی فضاهای آموزشی مهم‌تر است. در مناطق کم‌برخوردار، نیاز اصلی نه ساختمان استاندارد، بلکه تمرکز بر کیفیت تدریس، روش‌های ارزشیابی، شیوه‌های کار در کلاس و نوع ارتباط معلم با دانش‌آموز است. این‌هاست که در نهایت منجر به ارتقای واقعی کیفیت آموزش می‌شود.» او تأکید می‌کند: «ارتقای کیفیت آموزش در مدارس زمینه‌ساز رشد شهرها، استان‌ها و در ادامه کشور است. امید دارم ادامه این روند به آینده‌ای روشن و توسعه‌ای پایدار در کشور ختم شود.»
پیش به سوی مدارس تراز
«مدارس تراز سند تحول» پروژه‌ای از وزارت آموزش و پرورش است که در پاسخ به مطالبه رهبر معظم انقلاب برای تغییرات اساسی در نظام تعلیم و تربیت شکل گرفت. این مدارس مأموریت دارند دانش‌آموزانی تربیت کنند با شایستگی‌های علمی، اخلاقی و اجتماعی؛ نسلی که به مراتب بالاتری از «حیات طیبه» در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و جهانی دست یابد.
چشم‌انداز این مدارس، ایجاد محیطی سالم و تربیتی برای پرورش هویت اسلامی و انقلابی دانش‌آموزان است؛ هدفی که این دوره توانمندسازی نیز در راستای تحقق آن برگزار شد. فاطمه فاطمی‌نیا، مدیر آموزش و پرورش خرمشهر، از اهداف این اداره گفت: «یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های ما رساندن مدارس خرمشهر به سطح مدارس تراز است.
برگزاری این دوره توانمندسازی با حضور بیش از ۲۷۰ آموزگار و مدیر ابتدایی طی چهار روز و در قالب ۷۵ جلسه آموزشی، یکی از گام‌های مهم در این مسیر بود.» او تأکید کرد: «تقویت و توانمندسازی معلمان زمینه‌ساز کیفی‌سازی آموزش است. از سازمان منطقه آزاد اروند و دو مؤسسه دیگر که در برگزاری این دوره همکاری داشتند سپاسگزاریم و این حرکت را مسیری سبز در راه تعالی فرهنگیان می‌دانیم.» این مسیر، از مدرسه شاهد فتح خرمشهر آغاز شد؛ درست در هفته‌ای که بیش از همیشه یاد شهدا در فضای شهر زنده می‌شود.
به اعتقاد بسیاری از شرکت‌کنندگان، این حرکت فرهنگی امروز همان پشتوانه‌ای است که دیروز در میدان مقاومت نظامی از خرمشهر دفاع می‌کرد؛ با این تفاوت که امروز، هدف خمپاره‌ها فرهنگ و آینده نسل جوان است.
سیده فاطمه هلالات
خروج از نسخه موبایل